Wat is schijnzelfstandigheid?

Wat is schijnzelfstandigheid?

Schijnzelfstandigheid betekent dat iemand formeel als zelfstandig ondernemer werkt, maar feitelijk gewoon functioneert als werknemer. Dit komt vaak voor bij ZZP’ers in de bouwsector. De opdrachtgever presenteert de samenwerking als een opdracht, maar in werkelijkheid is er een gezagsverhouding: de zelfstandige werkt onder directe leiding en is ingebed in de organisatie.

Sinds de invoering van de Wet DBA is dit extra belangrijk geworden, omdat deze wet juist bedoeld is om deze situaties beter te beoordelen en misstanden aan te pakken.

Een herkenbare situatie op de bouwplaats

Stel je voor: een ZZP’er wordt ingehuurd als uitvoerder op een groot bouwproject. Hij krijgt elke ochtend om 7:00 uur zijn taken, moet zich melden bij de hoofduitvoerder en werkt met het gereedschap van het bedrijf. Hij heeft geen eigen bus, werkt maandenlang voor dezelfde opdrachtgever en bepaalt zijn eigen planning nauwelijks.

Op papier is hij zelfstandig. Maar in de praktijk lijkt het er verdacht veel op dat hij gewoon ‘in dienst’ is. Dit is een klassiek voorbeeld van schijnzelfstandigheid.

Waarom is dit een probleem?

Voor zowel de ZZP’er als de opdrachtgever kan schijnzelfstandigheid grote gevolgen hebben.

Voor de ZZP’er:

• Je bouwt geen pensioen op.
• Je hebt geen recht op loondoorbetaling bij ziekte.
• Je loopt risico op correcties en belastingaanslagen.
• Bij een controle kun je inkomsten mislopen of opnieuw belasting moeten betalen.

Voor de opdrachtgever:

• Kans op naheffingen loonbelasting en premies.
• Mogelijke boetes van de Belastingdienst.
• Reputatieschade bij juridische procedures.
• Problemen bij aanbestedingen en controles.

Schijnzelfstandigheid ondermijnt niet alleen het sociale stelsel, maar brengt ook grote juridische en financiële risico’s met zich mee voor alle betrokkenen.

Signalen van schijnzelfstandigheid in de bouw

Hoe weet je of er sprake is van schijnzelfstandigheid? Er zijn een paar duidelijke signalen waar je alert op moet zijn. Zie je deze terug in je eigen situatie of bij ingehuurde krachten? Dan is het tijd om in actie te komen.

• De zelfstandige werkt op vaste tijden en moet zich dagelijks melden op de bouwplaats.
• De werkzaamheden worden uitgevoerd onder directe aansturing van de opdrachtgever.
• Er wordt gebruikgemaakt van het gereedschap, materieel of de bus van de opdrachtgever.
• De ZZP’er mag niet zelf bepalen hoe het werk gedaan wordt, alleen wat er gedaan moet worden.
• Er is in de praktijk nauwelijks verschil tussen de ZZP’er en de vaste medewerkers op de werkvloer.

Deze signalen zijn geen directe “veroordeling”, maar wel duidelijke rode vlaggen. Een combinatie van meerdere signalen maakt de kans op schijnzelfstandigheid veel groter.

Hoe voorkom je schijnzelfstandigheid?

Zowel opdrachtgevers als zelfstandigen moeten alert zijn op hun rol en verantwoordelijkheden. Maak duidelijke afspraken, leg deze schriftelijk vast en zorg ervoor dat de samenwerking ook in de praktijk klopt. Gebruik bijvoorbeeld een modelovereenkomst, werk met eigen materiaal en laat ZZP’ers hun werk zelfstandig organiseren. Zelfstandig betekent niet: doen wat je gezegd wordt, maar: zelf bepalen hoe je het aanpakt.